وقتی بعد از خوردن میزان زیادی خوراکی خوشمزه و غذای لذیذ به خودمان می آییم، متعجب می شویم. اغلب اوقات ناراحتی های ذهنی و همیشه ناراحتی های جسمی بر اثر پرخوری یا بد خوری غذا ما را می آزارد. اما واقعا خیلی اوقات وقتی بدن ما نیازمند خوردن غذا نیست و ما بدون توجه به هیچ چیزی شروع می کنیم به خوردن و خودمان را آزار می دهیم چه عواملی دخیل هستند؟ چرا ما همیشه اشتها داریم!!!؟ اجازه بدهید سوالم را تصحیح کنم.بهتر است بپرسم که چرا در بیشتر زمان ها اشتهایی بی اندازه غیر  قابل کنترل داریم؟ قبلا در مقالات وب سایت سینا شریف زاده کمی درباره اشتها صحبت کرده ایم.

راز اشتها چیست؟

ساده ترین غذایی که هر سلول در بدن می خواهد یا می تواند استفاده کند گلوکز یا همان قند است. اما به این معنی نیست که  باید قند و گلوکز را به شکل مستقیم یا در حجم زیاد وارد بدنتان کنید. با این حال فرآیندی باعث می شود که نیمه شب مثل یک روح گرسنه از جای تان بلند شوید و با گرسنگی به سمت یخچال بروید یا وقتی از کنار یک بستنی فروشی می گذرید همانجا میخکوب شوید.

در حقیقت ماجرای اشتها تا اندازه ای در هاله ای از ابهام است.البته منظور این نیست که اشتهای انسان پدیده ای عجیب است.منظور این است که عوامل زیادی وارد بازی اشتها می شوند.

در هر ساعت از روز، اشتهای فرد به خوردن ( یا خودداری او از خوردن )، به عواملی مانند ساعت، میزان پری معده، احساسات و عواطف و میزان چربی، قند و پروتئین موجود در جریان خون وی بستگی دارد. اگر چه خبره ترین متخصصین اعصاب هنوز نتوانسته اند به طور دقیق نقطه شروع اشتها و ولع افراد برای خوردن را مشخص کنند، اما ناحیه ای در مغز شناسایی شده است که عوامل را بررسی می کند و اشتها را برمی انگیزد.

این ناحیه هیپوتالاموس نام دارد و از نواحی خیلی قدیمی مغز است که روی ریشه مغز قرار دارد.در بررسی های اولیه ای که روی تعدادی موش انجام شد، دانشمندان متوجه شدند که آسیب دیدن قسمتی از هیپوتالاموس اشتهای موش ها را کور می کند و دیگر تمایلی به خوردن ندارند. آسیب دیدن قسمت دیگر از هیپوتالاموس باعث پرخوری عجیبی در موشها می شود که می توانند سه برابر اندازه خود غذا بخورند.

سامانه کنترل اشتها در هیپوتالاموس بسیار پیچیده است. در هیپوتالاموس سلول های عصبی ( نورون ) وجود دارد که به اطلاعاتی از معده، و اطلاعاتی از میزان قند و چربی در خون دست می یابند و واکنش نشان می دهند. آن ها همچنین به دو نوع هورمون به نام های لپتین و گرلین توجه نشان می دهند.

گرلین و لپتین ( Ghrelin & leptin  )

شاید این دو هورمون را نشناسید یا شاید نام آنها به گوش شما رسیده باشد. به هر ترتیب چه بشناسید چه نشناسید این دو هورمون در بدن شما و در شکل دهی اشتهای شما نقش مهمی دارند.

گرلین : این هورمون را غشای داخلی معده شما ترشح می کند.پیش از هر غذایی ترشح آن زیاد می شود و پس از خوردن دوباره پایین می رود.گرلین در هیپوتالاموس تاثیر می گذارد تا اشتها را زیاد کند. در پژوهش ها نشان داده شده است که تزریق کمی از گرلین، افراد شرکت کننده در پژوهش را دچار اشتهای زیادی کرد که قادر به خوردن همه مواد موجود در بوفه محل آزمایش بودند.

لپتین : این هورمون نقش برعکس دارد. آن را سلول های چربی ترشح می کنند و تاثیر کم کردن اشتها را در مغز شما دارد.موش هایی که بر اثر جهش ژنتیکی بدون گیرنده های لپتین در مغز به دنیا آمده بودند، بسیار می خوردند و خیلی چاق شده بودند.

بر اساس این اطلاعات، اختیار مغز در واقع به نوعی در دست بدن است، چه از نظر تاثیر گرلین و چه از نظر لپتین. ولی حقیقت، کمی عجیب تر از این حرف هاست.

پژوهش های تازه نشان می دهند که لپتین و گرلین بخشی از سامانه گرسنگی و ضد گرسنگی بدن به شمار می آیند. برای اثبات این نظریه، در بیمارانی که دچار بی اشتهایی عصبی هستند یا در کسانی که رژیم های سریع السیر مایعات گرفته اند، میزان گرلین به طور سرسام آوری بالاست.در هر دو این موارد، بدن متوجه کمبود شدید مواد غذایی می شود و به مغز اطلاع می دهد که باید راه چاره ای جدی پیدا کند. به عبارتی، گرلین و لپتین تنها یکی از راه هایی هستند که مغز وضعیت بدن را با آن ها ردیابی می کند.

در اینجا دو عامل دیگر نیز وجود دارند که وضعیت را کمی پیچیده می کنند :

پژوهش های جاری نشان می دهند که مواد دیگری نیز در گرسنگی و سیری نقش دارند. این مواد عبارت اند از : گالانین، انتروستاتین و ابستاتین.

خیلی از موادی که در اشتها نقش دارند، هدف های دیگری را نیز دنبال می کنند. برای مثال، در رشد، بلوغ، خواب و کنترل گلوکز نیز دخیل اند.

این بررسی ها نشان می دهد که مواد ذکر شده در واقع در سامانه تحریک اشتها نقش پشتیبانی را بازی می کنند. یعنی اگر کارکرد گرلین برای تحریک اشتها خوب نباشد، فرآیندهای دیگری آن را جبران می کنند. در نتیجه، مغز خیلی نگران پرخوری یا بد خوری نیست و بیشتر به گرسنگی بیش از اندازه اهمیت می دهد.

نکته

کم خوابی میزان گرلین ( هورمون موثر در گرسنه شدن ) را بالا می برد و برعکس لپتین را کاهش می دهد. شاید به همین دلیل است که اختلالات خواب در افراد بر احتمال چاقی می افزاید. پس اگر می خواهید دور کمرتان باریک تر شود، به خواب عمیق و راحت تا ۸ ساعت یا هر میزان ساعتی که خواب تان می آمد اهمیت دهید.

ادامه این مقاله را هفته دیگر بخوانید …

نظرات و سوالت تان را بپرسید تا در مقالات بعدی به آنها پاسخ دهیم .

برای عضویت طلایی و دریافت آموزش های بسیار بیشتر  کاهش وزن اینجا کلیک کنید.